Çerkesler bir kişinin yaşına, cinsiyetine, sosyal durumu veya milliyetine bakılmaksızın saygı duymayı öğütleyen bir kültürün sahibidir. Üstelik Çerkeslerin karşılarındakilerine duydukları bir saygı koşulsuzdur yani bu saygı hiç kimsenin değiştiremeyeceği, kişinin doğuştan hak ettiği bir şeydir. Eüer Eski Çerkesler bu konuda şöyle öğütlerdi: “insanın adına dikkat edin”, “insanın adını yok etmeyin.” diyerek. Bir kişiye gösterdiğiniz saygı, sizin görmeniz gereken saygının yansımasıdır. Kişinin saygınlığına ve onuruna yapılan her girişim, utanç vericidir. Herkes onur ve saygınlığını ancak kendisi yitirebilir. Onur ve saygınlık başka hiç kimse tarafından yok edilemez.
Herhangi bir konuda anlaşmazlık olduğunda ve toplum bu anlaşmazlığa müdahil kılındığında şu unutulmamalıdır. Çerkeslerde hiç kimsenin dokunulmazlığı yoktur. Hiç kimsenin sülalesine, yaşına, cinsiyetine bakılmaz ve herkes eşit kabul edilir ve eşit haklara sahiptir. Bu da herkese yalnızca kişi oldukları için gösterdikleri saygının yansıması olarak kabul edilir.
Çerkesler kendi toplumsal işleyişlerindeki bazı özel noktalar hariç ayrımcılığı hoş görmezler. Herkese hak ettiği saygıyı gösterirler. Ancak özel noktalar şöyledir: Hiçbir Çerkes sadece kendi onurunu korumakla sorumlu değildir. Toplumsal onuru oluşturan -Yaşlıların onuru-, -Ebeveynlerin onuru-, -Kadınların onuru- ve -Misafirlerin onuru- bütün Çerkesler tarafından korunmalıdır. Bu insanlara karşı yapılan saygısızlık bütün Çerkeslere yapılmış sayılır ve bu insanların onurunu korumak, göreceli olarak Çerkesliğin şerefinin de büyük bir parçası sayılır.
Çerkeslerin ulusal karakteristik özelliklerinden birisi haline gelen bu onur ve saygı, Çerkes nezaketini oluşturan inceliğin temelidir. Çerkesler başkalarının şerefini ve onurunu incitmekten, en az kendi onurları ve şereflerinin incinmesi kadar korkarlar. Bu yüzden günlük iletişimlerinde dahi olağanüstü bir incelik bulunur. Yaşlıların konuşmalarını kesmezler ve onları asla suçlamazlar.Yaşlıların ve kadınların herhangi bir isteklerini yerine getiremeyecek olduklarında bunu özür dileyerek ve onları ikna edecek argümanlar eşliğinde söylemek zorundadırlar. Yaşlıların, kadınların ve misafirlerin isteklerine önem gösterilmek zorundadır. Birileri hakkında utanç verici söylentilerin yayılması çok büyük bir hak ihlalidir. (Örn: Boşanmış eşlerin birbirleriyle ilgili utanç verici söylentiler yayması) Yaşlıların, kadınların ve misafirlerin oldukları yerlerde asla yüksek sesle konuşulmaz ve onları rahatsız edecek şeyler söylenmez/yapılmaz. Bu kişilerin rahatsız olabilececeği ancak söylenilmesi zorunlu olan hallerde yine özür dilenerek ve son derece hassas bir şekilde söylenmesi gereklidir.
Çerkeslerin misafirlerine olan saygısı ve onların onurlarını kendi onurları saymalarıyla ilgili şöyle bir öykü bulunmakadır:
Bir zamanlar bir prens birisini yemeğe davet etmiştir. Davet ettiği konuk yemeğini çatal ve bıçak kullanmadan elleriyle yemeye başlayınca, Prens onu utandırmamak için kendi bıçağını ve çatalını bırakarak yemeğini elleriyle yemeğe başlamıştır. Böylelikle konuğunun onurunu ve itibarını korumuştur. Çerkesler için nezaket; onur ve şerefin başlangıcıdır. Yazılı olmayan ancak güçlü bir şekilde uygulanan ve bilinen güçlü bir yapıdadır.
Ayrıca Çerkeslerde “kişisel alan” saygısıda bulunmaktadır ve hiç kimse geçerli bir sebebi olmadıkça başkasının alanını işgal edemez. Bu durum genellikle ayakta durulan halleder 2 metredir.
Ayrıca hangi yaşta veya şartta olursa olsun, bir kişinin kendisinin veya birisinin onurunun takdir edilmesini istemesi ve talep etmesi doğru karşılanmaz. Çerkeslere göre herkes kendi onurunu ve şerefini kazanmak zorundadır. Dolayısıyla en başta belirttiğimiz gibi: herkesin kendi onurunu ve şerefini ancak kendi davranış ve hayatıyla yitirebileceği gibi, onurunu ve şerefini davranış ve hayatıyla kendisi kazanabilir. Çerkeslerde hiç kimse başka birine onur veremez ve alamaz.
Bundan çok değil, 5 sene önceleriydi. Havalar yine böyle tam soğumamıştı; istanbul’da devletin kadife eldiven giymiş demir yumruklarını hala bedenimizde taşıyorduk arkadaşlarımızla. Arkadaşlarımızdan biri; Kadir Canbek’ti. Daha tanışalı 6 ayı geçmemişti Kadir Canbek ile, Kadir’i sanki kader sürükleyip getirmişti hayatıma; iyi kötü, öyle böyle çok şey yaşadık onunla geçen 6 ay içerisinde.. birden fazla ortak yönümüzün olduğu nadide Çerkes arkadaşlarımdan olsa gerek kanım hemen kaynamıştı ona. Kadir ile beni Çerkes olmayan bir ortak arkadaşımız tanıştırmıştı, dün gibi de aklımda Antalya otogarında onları karşıladığım zaman. Arkadaşımıza ilginç gelen benim adım ile onun soyadının bir harf eksik çok benziyor oluşuydu üstelik. Yani kader bizi tanıştırmak için bulabileceği en saçma bahaneyi bulmuştu diyebilirim. Tanışınca; ben onun, o benim Çerkes olduğunu şıp diye anlamış, Antalya’nın tarihi Kaleiçi’nde bir kafede oturup arkadaşımızın şaşkın gözleri önünde Çerkeslik hakkında konuşmaya başlamıştık.
Siz Kadir’i tanımazsınız, size Kadir’i anlatayım biraz..
Kadir Canbek, uzunyayla’dan böyle birisinin çıkma ihtimali veremeyeceğiniz düzeyde aklen, kalben, madden marjinal bir tip. Bir Çerkes düğününe gelse bir çoğunuzun dönüp “tövbe estağfurullah” çekeceği bir insan. Emin olun buna. Yılların bizde hem şahsi hemde toplumsal olarak biriktirdiği önyargıları yaşamış, öyle bir karakterden kendimi kitap okuyarak, müzik dinleyerek yıllarca uğraşa uğraşa bir parça arındırmış bir kardeşiniz olarak şöyle söyleyebilirim: Kadir benim önyargılarımın temel olarak hala içimde varolduğu gerçekliğini en yoğun hissettiğim insanlardan birisi oldu. Velhasılı kelam; bu adam herhangi bir Çerkes cemiyetinin içerisine girdiğinde, ona orada olmaması gerektiği bir şekilde hissettirilirdi. Kaldı ki; hep öyle yapılmış.
Kadir hepimizin olduğu kadar yanlışları ve doğruları olan, hisseden, üzülen, sevinen o enteresan şekliyle en az hepimizin olduğu kadar Çerkes olan, o kaba görüntüsünün altında Çerkes nezaketi ve asaletini de sonuna kadar taşıyan bir adamdır.
Hani dedim ya; bu adam bir düğüne girse diye.. bu adam bunların hepsini de yaşamış ve dışlandığını hissetmiş, üzülmüş bir adamdı. Biz Kaleiçi’ndeki o kafede oturup Çerkeslikle ilgili konuşmaya başladığında; sevindiğini de hissetmemek elde değildi.
-Değiştirebiliriz dedim bunları, önyargıları ancak onlara çarpa çarpa kırabiliriz. Sen yeter ki; kendine inan, olduğunu inkar etme, Çerkeslik mi? ne hali varsa görsün deme. Seninde en az hepimiz kadar Çerkesliği yaşamaya hakkın var ve yine seninde en az hepimiz kadar sorumluluğunda Çerkeslik.
Sonra hep birlikte otostop çeke çeke Ankara’ya gittik. Sonra Sakarya’ya. Benim tanıdığım, Kadir’in akrabası olan birisini ziyaret ettik. Kendisi Sakarya’da dernekteydi. Biz derneğe girdiğimizde; bizi kovan bakışlarıyla oradakiler duruyordu tam karşımızda, Kadir’in o zamana kadar hissettiği o üzüntüyü iliklerime kadar hissettim bende. O zaman KAFFED’in Samsun’da düzenleyeceği 21 mayıs anması vardı gündemde… Dernekler araç kaldırıyordu hatta, bizde rica ettik bizi de listeye eklemeleri için; tahmin edin ne olmuştu? Yanına gittiğimiz kişi, koskoca adam mahçup olmuştu yanımıza geldiğinde, nasıl söyleyeceğini bilmiyordu bize, bizi istemediklerini. Zaten biz anlamıştık istenmediğimizi, ifade ettik bunu kendisi bize söylemeden…. O bize size bilet alayım Samsun’a.. Otobüsle gelin dedi.. İstemedim gitmek, öyle bir acı yaşattılar bize çünkü...
Araçlar kalkarken 21 mayısı anmaya… biz Sakarya’daydık daha. Hadi İstanbul’a gidelim dedim Kadir’e.. Tamam dedik, yola çıktık otostop çekmeye.. Kadir bana döndü ve dedi ki; onlar bizi istemiyorlar ya… onlar bizi istemiyorlar diye; bizde kendimizi dışlayacak mıyız 21 mayıs anmasından? Şaşırıp ona baktım öylece. Samsun’a gidiyoruz dedi. Tamam ulan dedim, hadi gidelim ve otostopla Samsun gittik, anmaya katıldık; yine korkunç bakışlar, yine kovan bakışlar üstümüzde, ama artık hiçbiri ezmiyordu beni de Kadir’i de.
Anma bittiğinde yine otostopla çıktık yola, Kadir yolda bindiğimiz her araçta 21 Mayısı anlatıyordu insanlara.. İster inanın, ister inanmayın; 30 gün boyunca, otostopla o kadar çok yere gittik ki; Kadir her seferinde Çerkes olduğunu söylüyor, Çerkes sorunlarını açıyor ve anlatıyordu insanlara.
İşte bu, bugünlerde kurumsal akıldan bahsedenler var ya… Çerkes meselesi için kurumsal bir kapital yaratıp; herkesin onun sınırları içerisinde “mücadele” etmesi gerektiğini söyleyenler.. İşte bizi o gün; bu kurumsal akıl istemiyordu.. biz de bireysel çabalarımız ile Çerkeslik yapıyorduk.
Kurumsal akıl bir gün anmaya gidip, ertesi gün dernek salonunda çayını yudumlayarak kendisinden olmayanı nasıl ötekileştireceğini düşünürken, Kadir; 30 gün boyunca Çerkes soykırımını anlatıyordu insanlara.
Kadir deyip geçmeyin…
Bu Kadir ilerleyen zamanlarda “Çerkes Soykırımı Tanınsın İnisiyatifi” adıyla imza toplayan ekibin her aşamasında bulunan, bu imzaları meclise taşıyacak girişimin göbeğinde olan, Adalet yürüyüşünde; devletin kadife eldiven giymiş demir yumruklarını yerken üstünde hala 21 Mayıs elbisesi olan Kadir Canbek.
Kadir deyip geçmeyin!!!
Bu Kadir sizi değişmeye zorlayan, yıllardır yapmanız gerekeni yapmayıp onun yüzünden yapmak zorunda kaldığınız Kadir Canbek.
Şimdi…
Kanal D televizyonunun yayınladığı Çerkesleri ve kadınları aşağılayan o sahnenin ardından başlayan itirazı merkeze almayıp, daha bir kaç gün öncesinde kurumsal olarak özür dilenmeye gittiğiniz binanın önünde özrün dilenilecek bir şey olmadığını size hatırlatan insanları aforoz etmeye kalkacağınıza.. Bir adım ileriye atmaya çalışın.
"... Çerkes kültürünün Çerkes toplumu tarafından üretilen bir sistem olduğunu ve dokunulmaz olmadığını hatta bin yıllarca dokunula-dokunula oluştuğunu, çağına uyduğunu, çağın ihtiyaçlarını karşılayabildiği için bugünlere geldiğini anlamak gerekir. Bunu anlarken de kültürün bu tarihsel serüveninin hiçbir yerinde, tek bir defa tartışılarak değişmediğini de anlamalıyız. Dün öyle olmadı, bugün de öyle olmayacağı gibi eğer bir yarını olursa yarın da öyle olmayacak hatta her değişim kendi arifesinde krizler bile doğuracak. İşte bunları hesaba alarak ve göz ardı etmeden hem kendimizi hem de toplumu hazırlamalıyız. Ancak toplumu hazırlamadan çok daha önce kendimizi hazırlamamız çok önemli. Hazır olmalıyız. Devam Edecek"
Jıneps Gazetesi'nin Kasım sayısında yayınlanan "Globalizm ve Çerkesler" isimli köşe yazımın sonu böyle bitiyordu. İlgili yazıyı okumadıysanız ve gazeteniz varsa 12nci sayfadan ulaşabilirsiniz. Gazeteniz yoksa gazetenin ofis numarasını arayarak temin edebilir ya da gazetenin web sayfasından ulaşabilirsiniz.
***
Dünya artık eski dünya değil. Yiğitlik ve cesaret şahsi karakterimizi zenginleştirmekten başka çok fazla şeye yaramıyor. Ama yiğit ve cesur olmalıyız ki; herkesin koruduğu bir yanlışı eleştirebilelim. Yiğitlik ve cesaret cahillerin kaba gücünden çok daha fazlası... doğru bilinen yanlışlara karşı durabilmekte, yanlış bilinen doğruları savunabilmekte yiğitliktir. Yapılması gerekince yapılmaz denileni de yapabilmektir cesaret.
Çerkeslerin özellikle büyük kentlerde ender ortak noktası olan derneklere eskiden siyaset sokmak ayıptı. Bugün ise içerisi buram buram siyaset kokmayan dernek kaldı mı? Çoğu hala tüzük ve programlarında a-politik kalsa bile, derneği oluşturan üyelerin her biri politik bir dalganın parçası. Hatta büyükşehirlerimizde farklı politik grupların farklı dernekleri bile var. Siyaset ve politika yaşadığımız çağın bir ihtiyacı ve aslında kültürümüz bunu karşılayan bir sisteme de sahip, ancak Türkiye diasporasının kültürü orijinal değil. Devlet örgütlenmelerinin çeşitli ve yoğun politikalarıyla tarumar edilerek çok dar alana sıkıştırılmış bir halde kültürümüz. Kültürümüzün siyaset ve politika ihtiyacını karşılayan yapısı da (Türkiye için yazıyorum) yaşanmadığından olsa gerek çağına uygun bir halde değil. Ancak uygun olsun ya da olmasın, kültürün bu ihtiyacı karşılayacak köklü yollarının olması, kültürünü çağına uygun hale getirmek isteyecek yiğit ve cesur insanlar için iyi bir fırsat! Bu fırsattan istifade ederek toplumsal alana girebiliriz. Yine de toplumsal alanın kağıdın üstünde yazdığı kadar sabit ve durağan olmadığını da bilmeli ve aslında kendimizi hazırlamak işte bu durağan ve sabit olmayan toplumsal alanımızı anlayabilmek, eğilimini, değişimini görebilmek için lazım. Topluma dokunabilmek için, toplumu hayallerimizdeki toplumun dışından, gerçek hayatıyla anlayabilmemiz lazım. Çerkesleri anlatan masallar öykü olarak çok güzeller ama o kahramanlık çağları tüm dünya ile birlikte Çerkesler içinde bittiler. Çerkesler üstelik, küçük topluluklar olarak yaşadıkları her coğrafyaya ait yüzlerce sosyolojik ve psikolojik izler de taşıyorlar. Kendimizi hazırlamamızın ilk adımlarından birisi bunu anlamak ve kabul etmek diye düşünüyorum. Bu topraklara geldiğimiz günden bu yana bu topraklara adapte olan toplumsal sistemimizi kabul etmeden ve anlamadan, çağımızın gerisindeki farklı coğrafyalarda ve şartlarda gelişen toplumsal yapımızı hala olduğu gibi kabul ederek topluma dokunabilmemiz çok zor. Bazı şeyler sadece doğru olduğu için kabul edilmez, yanlış olduğu içinde kabul edilir. Kendini Çerkesliğe (ya da Çerkeslere, Çerkesliğe vs.) sorumlu hissedenin kendi gerçekliğine saplanıp kalması ve bu gerçekliğin kendisi ile toplumu arasında bir engel olmasına rağmen inatla savunmasında; kendini sorumlu hissettiği şey için hiçbir fayda olmayacaktır. Toplumsal olan toplumla ilerleyebilir ve toplumu toplumsal alana yönlendirebilmek için sorumlunun kendi gerçekliğinden daha çok toplumsal gerçeklik üzerine düşünmesi gerekir. Sorumlu toplumu dününü bildiği kadar, şu anını da iyi bilmelidir. İyi tanımalı, dinamiklerini görebilmelidir. Sorumlunun toplumuna yabancı olmaması gerekir ki hitap ettiği toplum sorumlunun söyleminde kendisini bulabilsin. Kendisini toplumuna karşı sorumlu hissedenin, kendisini toplumuna karşı hazırlamış olması gerekir. Çerkeslerin içerisinde "Herkesin her şeyi bilmesi" ya da "Herkesin her şeye karşı çıkması" gibi kronik bir sorun olduğu düşünülür, oysa bunun nedenine hiç kimse değinmez. Bu Tanrının Çerkeslere uyguladığı bir lanet değilse, toplumsal olanın topluma hazır olmayanlarca değerlendirilmesinden başka pek sebebi yoktur. Sorumlu davranan kişilerden birisinin toplumsal soruna karşı çözüm üretmek üzere kullandığı dil toplumun dışında kalıyor, toplumun içinden başka bir sorumlu kişi bu çözümü yine toplumun dışında kalan bir dille eleştiriyor; toplumun dışında kaldığı bu tartışma soruna bir çözüm bulamıyor. Çünkü toplumsal hiçbir sorun, toplumun dışında kaldığı bir şekilde çözülemez. Toplumsal olan politiktir! Toplumun yabancı olduğu bir dille gelişen söylemin ürettiği politikaya; bütün yaşama alışkanlıklarını bir kenara bırakarak katılmasının imkansız olduğu düşünüldüğünde, sorumlu çözümünü toplumun kullandığı, yaşadığı dilde anlatabilecek bir düzeyde toplumu tanıyor olmalıdır. Kendimizi hazırlamak; sorumluyu hazırlamaktır! Sorumluyu topluma hazırlamaktır! Toplumun işleyişini ve dengelerini kırılganlaştırmadan eleştirilerle veya önerilerle örgütlemesi düzeyine gelmelidir. Bunu tek seferde metrelerce zıplayarak değil, tutarlı bir şekilde milim milim ilerleyerek yapacak düzeye gelmesidir! Çünkü her ani değişim göstergesi toplumu daha çalkantılı hale getirip içerideki zümreleri ve bireyleri daha kırılganlaştırır.
Hep bir 'sorumlu' özneden bahsettim, bu sorumlunun kendini hazırlamasının önemini anlatmaya çalıştım. Tabi bir halk toplumu olarak kendimizi ait hissettiğimiz Çerkes halkı toplumuna hazırlanmaktı bu. Elbette yalnızca Çerkes halkına karşı hazırlanmak her şey değil, Çerkeslerin içinde bulunduğu koşulları bir halk olarak Çerkesliği kendi değerinden başka bir takım değerlerinde toplumda kökleşmesine neden oldu. Ancak yinede en baştan toplumun kendi özgün değerlerinin bugününe karşı hazırlıklıksız başlatılan her sorumluluk baştan bir hiçtir. Çerkes halkının Türkiye'deki toplumu (diasporası) halkın kendisine hazırlanmamış onlarca düşünürüyle zaten fazlasıyla çalkantılı ve bu durumun bir etkisi olarak toplumsal olanı giderek azalan bir halk. Halbuki düşünür (kalem erbapları, stk erkanları vs.) hepsi birer sorumludur ve doğal olarak bu bu halka karşı sorumluluk sahibi olmalıdırlar.. Bu sorumluluk şahıslara ve kurumlara değil bizzat toplumun kendisine karşı olmalıdır. Ne yazık ki bizim düşünürlerimiz kendini topluma karşı hazırlamadıkları için sorumlu oldukları alanı toplumun dışına koyarak ve buna rağmen topluma karşı yapıtlarıyla; toplumsal alanı bir çatışma alanına çeviriyorlar. Böyle bir durumun hemen sonrasında çıkan karmaşadan daha sonra da; kendilerinin topluma karşı sorumlu olmadıklarını, toplumun belirli bir zümresine karşı sorumlu olduklarını söylemekten utanmıyorlar. Çünkü hazır oldukları şey Çerkes halkı değil, hazır oldukları şey Çerkes toplumunun da içinde olan farklı bir olgu oluyor. Oysa bizler işte tüm düşünürlerimizin sorumluluk bilincini toplumumuza yönelik hissedecekleri o hazırlığı başlatabilmiş olsaydık, düşünürler toplumsal alanı bir çatışma alanı olarak değil de uzlaşma alanı olarak kurgulayabilirler ve her biri kendi zümreleri dahil toplumun içindeki farklı zümrelerle farklı şeyleri aynı toplumun içinde üreterek toplumsal alanı sağlayabilirlerdi.
Yaşadığımız dünyada çok fazla kimliğe sahibiz. Şahsi sorumluluklarımız yada en azından kendimizi sorumlu hissettiğimiz alanları genel olarak bu kimlikler belirliyor. Bu kimliklerin başında önce insan olmak geliyor. Sonra cinsiyetlerimiz, sonra üyesi olduğumuz devlet ve o devletin içinde gelişen bir çok şeyler. Müzik, sinema seçimlerimiz... Yani hem üretici hem tüketici olarak sanatsal kimliğimiz. Kuşkusuz "halk" kimliğimiz de tüm bu kimliklerin içindedir ve kimileri için önceliği yitirilmişse de, önceliği halkı olanlarımız da var. Halk müziğimiz, halk sinemamız, halk danslarımız, halk edebiyatımız ve kuşkusuz halk sınıflarımız da var. Ancak bazı kimlikler evrenseldir, bazı evrensel kimlikler de diğer kimliklerle ilişki içerisindedir; bu ilişkilerde bir kimlik araç, diğeri ise amaçtır. Halk müziği böyledir mesela, halk etnik bir kimlik, müzik evrensel bir kimliktir; halk müziğinde müzik halkın aracıdır. Siyasi kimlikte böyledir, siyasi kimlik ya amacınız ya aracınızdır. Halk siyasetinde, siyaset halkın aracı olmalıdır yoksa halk siyasetin aracı olur. Sorumlu bunları bilir ve halkını araca çevirse bile halkının içindeki siyaseti de tanır, onu inkar etmez.. Sorumlunun işi inkar etmek değil, kabul etmektir. Sorumlu halkının içinde olanı kabul ettiği kadar nüfuz eder toplumuna. Halkına onları kabul ettiği kadar karışır. İşte kendimizi hazırlamaktan bahsettiğim şeyin özetinin özeti de budur. Toplum kendine nüfuz etmeyen birini veya düşünceyi asla sindirmez. Sorumlu; giderek globalleşen dünyanın toplumun içindeki her kimliğine nasıl nüfuz ettiğini görüyor musunuz? Toplumun içindeki her zümrenin bir parçası haline geliyor! Toplumları onlara karışarak, onları kabul ederek; tüketim toplumuna çeviriyor.. Peki ne tüketiyoruz?.. ne verirlerse onu? Bilgide, felsefede, beslenmede, eğlencede.. neredeyse her şeyde; biz üretmeden tüketen oluyoruz. Ürettiğimiz şeyin sahibi değiliz, giderek de kölesi haline geliyoruz. Oysa sorumlu; toplumsal alanı bir üretim alanına çevirmelidir. Bu alanda toplum kendini üretmeli, sanatı üretmeli, siyaseti üretmelidir. Toplum bu üretimiyle kendi içinde kendi elleriyle kendini değiştirmelidir. Değişmekten korkmayın; çünkü değişim doğanın ve özellikle insan doğasının en büyük gerçeği. Mutlaka değişeceğiz.. Öyle-yada-böyle! Ya sorumlularımız toplumsal alanı bir üretim sahası yapacak ve toplum oradan kendi değişimini örgütleyecek ya da başkalarının zaman bu toplumu başkalarının ürettiklerini tüketen bir topluma çevirip yok edecek.
Bu Yazı Jıneps Gazetesi'nin Kasım 2017 sayısında yayınlanan Globalizm ve Çerkesler yazısının devamıdır ve Ocak 2018 sayısında yayınlanmıştır.
Çerkeslerin fanus içinde yaşamadığıyla ilgili ya da aynı anlama gelen farklı kelimeler ile en az bu konuda on defa yazı yayınlamışımdır. Tabii ki yazdığım yazılar bir sosyoloji çalışması olmadığı için, hepsinin yazılmadan önce gelişmiş bazı hikayeleri oluyordu. Mesela ne derseniz; Mesela size Türkiye'nin Rus savaş uçağını vurup düşürmesi sonucu Çerkesler içinde gelişen bir atmosferi örnek verebilirim. Hikaye buydu; Türkiye Ordusu, Rusya Ordusuna ait bir savaş uçağını Suriye-Türkiye sınırında vurmuştu; konu her bakımdan Türkiye gündemine oturmuşken, tabii ki bizim Çerkesler içinde hak ettiği değeri bulamasa dahi bir gündemimizin bir yerine gelmişti. Bende hikayenin konusuna özgü olarak, Çerkeslerin bu ülkenin siyasal ve sosyal yönden ne kadar içine girdiklerini bir şekilde kaleme almıştım... ama daha da önemlisi; 2016 yılı biterken kaleme aldığım hikayesi biraz daha genel olan bir yazıydı.
Yazının başlığı "2016 biterken Çerkesler: Yüzyılda iyi olan şeyleri yitirdik, kötü olan şeyleri koruduk" idi.
Yazının içinden bir bölüm şöyle idi "...Öte yandan 2016 yılının bıraktığı bütün izlerden, her görüşüyle sırtında taşıyan fakat ısrarla bunu yok sayan bir toplum olarak Çerkesler, "hiçbir şey yapmaya" son sürat devam ettiler. Yıllardır bir çok kişinin de tabiriyle kendini dünya da "fanus içinde" sanarak yaşamak Çerkeslerin yeni çağdaki vebası. Sürekli ve yoğun biçimde karşısındaki diğer Çerkese yönelik agresif ve eleştirel yaklaşımlarına bakıldığında insan Çerkeslerin bu gezegende yaşamadığını sanabilir, ancak bilmeyenler için söylemeliyim ki Çerkesler bu gezegende yaşamaktadırlar..."
Yazıda 2016 yılının bıraktığı izlerden bahsediyorum, aslında Çerkeslerin üzerinde kalan tek izler bunlar değil; Çerkeslerin üzerinde şuandan geriye 154 yılın Çerkes olmayan izleri bulunuyor ve bu 154 yıl içinde bu coğrafyadaki her kırılma noktasını, her dönüm noktasını, her sosyal politikayı iyi yada kötü: kendileri olarak yaşayabilmiş değildirler. Tabi bunların her biri; Çerkesliğin kendi değerleri üzerinde iz bırakan şeyler, iyi yada kötü hiçbir yorum yapmıyorum bu noktaya. Bu izler öyle yoğun ki; çizile çizile bir toplumun kendi değerleri üzerinde düşünüldüğünde adı "karalama" olur herhalde.
Çerkes toplumunun bütün değerlerinin toplamasının adı Xabze'dir.
Şimdi kağıttan kaplan misali önümüze "xabze" konusuyla konulan bu fırtınayı değerlendirelim. Varsın kamuoyuna peşin sıra yapılan bu açıklamarda ki "izalasyon" kuramını ilk bana uygulasın isteyenler! Ben terbiyesiz, onlar terbiyeli olsun! Ben kötü bilineyim, onlar iyi bilinsinler..
Ben Çerkesim efendiler!
Bir çokları beğenmezler, bazıları da severler... ama sevsenizde sevmesenizde Çerkesim ben ve Çerkesliğimi sadece babamın soyundan çalmış değilim; kendimi Çerkes toplumunada ait hissediyorum ve Çerkesliğimle ilgili bir gelecek kaygısı da taşıyorum. Kendimi sorumlu hissediyorum... Ne sevenlerimin ellerindeki Çerkesmetreler beni olduğumdan daha yüce, ne de sevmeyenlerimin ellerindeki Çerkesmetreler beni olduğumdan daha alçak yapamaz, hepi topu olduğum kadarım.
Çok muyum az mıyım bilemiyorum, içinizden bazılarına göre çok bazılarına göre az olabilirim..
Ama kesin olarak bildiğim birşey var; ben Çerkesim.
Asimilasyonun izlerini taşıdığım doğrudur, dejenare olduğumda bir gerçektir; aksi maddenin tabiatına aykırıdır zaten! Bir Çerkes olarak şu topraklardaki tarihimizi ikiye bölsek; ilk yarısı hiç demokratik olmayan, ikinci yarısı da pek demokratik olmayan bir siyasal süreç ortaya çıkıyor; bu süreçten benim 154 yıl önceki gibi kalmamı beklemek beklenebilir mi? Çok demokratik bir sürece girsek dahi ne beklenebilir ki, pek demokratik olmayan bu süreçten bir şeyler bekleyelim! Boş yere beklemeyin yani! Sebepleri de herkesin bildiği, ama herkesin çokta umursadığı şeyler değil.
Xabze diyorsunuz; bunu nerede söylediğinizde çok mühim..
Birlik olmak için, bütün olmak için, çözüm üretmek için, umut yaratmak için mi diyorsunuz xabzeyi? Hayır.
Xabzeyi bir kırbaca çevirip; yeri geldiğinde şakırdatmak için kullanıyorsunuz..
Oysa Xabze toplumun sırtında şakırdayan bir silah olacak kadar basit bir şey değil ki; Xabze yeniakım söylemle Çerkeslerin yazılı olmayan anayasası, yani; Çerkes toplumunun toplumsal sözleşmesi.. Sadece benim sana davranışımı değil, senin bana davranışını belirlemeli. İkimizi kendi karşısında eşitler yapmalı. Eşit miyiz biz? Bak bakalım bana kendinin yada bir başkasının karşısında eşit mi davranıyorsun diye!
Bu coğrafya bize çok şey verdi, çok şeyde aldı bizden.. Mesela verdiği bir aforizma var; "işlemeyen demir pas tutar" diye.
Toplum xabze aracılığı ile bütünleştirildi mi? yok, pas tuttu. Toplumun bir ucu vatana, bir ucu fizzana bakıyor. Bir ucu rusçu, bir ucu türkçü.. bir ucu bilmem kimin askeri, bir ucu bilmem kimin falanı olmuş. Birlik olmak bir kenara dursun; bütün dünya halkları uluslaşırken, Çerkesler daha kabardey olmaktan, abzeh olmaktan falan bir adım dışarıya çıkamadılar. Kimileri sınıfsal, kimileri dinsel bir akımın peşinde Çerkesleri oralara çekmenin davasını verdikleri kadar Çerkesleri ulus olmanın değil, daha Çerkes olmanın bile sınırına yakınlaştıramadı.
Bir tek kırbaç vasfı hala önümüzde; parıl parıl parlıyor Xabzenin. O'da adil değil yani! Oysa bir toplumsal sözleşmenin yaptırım gücü; o topluma ait her kesime adil davrandığı kadar geniştir. Neyin hakaret, neyin küfür olduğunun da ucu açık olduğundan; işimize gelen hakaret, işimize gelen küfür oluyor sürekli.
Bir hakaret, başka bir hakaretle örtülüyor; başka hakaret yüksek sesle ayıplanırken, hepsinin sebebi sümen altı ediliyor! Yeter ki; sevdiğimizin, saydığımızın, övdüğümüzün ayıbı kapansın..
Dedim ya; bu coğrafya bize çok şey kattı diye.. tam o misal yani... konuyu böl, parçala; hakaretin başını unuttur, sonunu tartıştır dur! Sonra toplum bölünüyor, kutuplaşıyor de; işte sorumluları A-B-C, onlara şöyle yapmalıyız, böyle yapmalıyız; onlar susmalı, konuşmamalı! Tamam da bütün mesele, sizin hiç sözünü etmediğiniz bir ayıptan başlamış sürmüş buraya gelmişse?
Yani onun ayıbı orada olduğu gibi kalacak, o xabzenin dışında tutulacak; onun ayıbının üstüne ayıplar kırbaçlanarak susacak mı? Susmaz ki!
Sen nasıl xabzeyi kendi silahına çevirirsen, birgün biri de çıkar xabzeyi kendi kırbacına çevirir; kırbaçlar da bu toplumun sırtında şakırdaya şakırdaya bu toplum bıkar. önce şahıslar, sonra gruplar halinde insanlar bu kırbaçtan uzaklaşır. İşte siz bu kırbaça Xabze dedikçe, ben söyleyeyim; toplum xabzeden uzaklaşır! Çok yakınmış gibi de konuşmuş olmayayım! İstanbul'daki Çerkes nüfusunun kaçta biri toplumsal alanın içinde ki? zaten...
Şimdi ortada bildiriler uçuyor, hepside toplumun bir kısmını temsil eden yerlerden.. Konu şu; Bir büyüğümüze hakaret edilmiş...
Kimisi açık açık yazıyor, kimisi gizli kapalı yazıyor..
Tamam da; ben Çerkesim efendiler! O büyüğümüzün Türkiye kamuoyuna açık bir televizyon kanalında "Çerkesler" için bir programa çıkarak "Kafkasya'da" Çerkes yok demesi nedir? Onun büyük olması, emektar olması, çalışkan olması benim bana ettiği bu hakareti meşru mu kılıyor? Niye hiçbiriniz o noktada tek bir kelime etmiyorsunuz? Ona küfür ve hakaret edilmişse de doğru değil, ancak onun bu yaptığının ÇERKESLERİ ve özelliklede Çerkes gençlerini kışkırttığını, provake ettiği görmüyor musunuz?
Siz diyorsunuz ki; Çerkesler Kuzeykafkasya'dan gelmiş herkese söyleniyor diye ya... o zaman daha kötü değil mi? Kafkasya'da Abhaz yok mu? Oset yok mu? Çeçen yok mu? size göre...
Onun yaptığına susarak meşrulaştırıyor musunuz yaptığını, onun yaptığıyla gelişen olaylarda onu koruyan tavrıya bu söylemini sahipleniyor musunuz? O zaman siz kendinize ne diyorsunuz çok merak ediyorum! Ben sizin deyiminizle Adiğeyim ve Türkçe olarak kendime Çerkes diyorum.. O yüzden kırılıyorum, şok geçiriyorum.. Siz Çerkes denince her ne anlıyorsanız Abhaz mı, Oset mi, Çeçen mi neyse.. Vatanınızda sizden olmadığını mı düşünüyorsunuz?
Büyüklük, Emektarlık, Liderlik; hesap sorulabilen mevkilerdir! En çok eleştirilen noktalardır, Türkiye kamuoyuna açık bir televizyona çıkarak, sizi inkar eden büyüğünüze hesap sormuyorsanız, onu eleştirenleri eleştirerek, Xabzeyi bir kırbaç olarak öne sürüyorsanız; sizin Xabzeniz bizim Çerkesliğimizde işlemez maalesef. Bizim xabzemizde böyle iki yüzlü bir adalet yoktur çünkü. Bizim Xabzemiz bizi birbirimizle eşit kılar.
Kaffed olağan kongresinde genel kurulun yüzüne bakarak "Çerkes soykırımı" olmadığını ima eden bir milletvekiline ve onun bu söylemini alkışlayarak destek veren genel kurul üyelerine karşı kamuoyuna açıklama yapmamış bir çoğunuz, Kafkasya'da Çerkes yoktur diyen birine tek kelime etmeden onun üstünden başlayan tartışmalardaki bazı üslupları xabze ile öne sürerek xabze'yi toplumda şahıslara karşı eşit olmaktan uzağa taşıyan bu hareketleriniz ile; toplumu bölen, parçalayan, gençlerin toplumsal alanımızdan uzaklaşmasına vesile olan sizler oluyorsunuz!
Bu yazıyı yayınlamadan 4 sene önce, hatta tam bugün 1 Aralıkta İstanbul Kadıköy'de Bahariye caddesi üzerinde "Çerkes Soykırımı Tanınsın" kampanyasıyla stand kurmuş ve TBMM'ne sunulmak üzere "Soykırımın kabulü" için imza topluyorduk.Hava buz gibiydi, hatta o gün yanımza Nurhan abla ile Murat abi de gelmişti destek ziyaretine. Kadıköy AKADER'den almıştık masayı... Masanın üzerinde Çerkes Soykırımı ile ilgili bilgi veren broşürler, kampanyamızı anlatan afişler ve Çerkes Soykırımının tanınması için yazılmış dilekçeler vardı. Eğer yanlış hatırlamıyorsam bu standta sürekli görev alan 5-6 kişi vardı ama, 10-15 kişi (-ki içlerinden büyük bir bölümü Çerkes de değil Kafkas da değil, korkmayın Kürt'te değil..) de gün içinde mutlaka bir süre yanımıza gelip destek oluyordu bize.
Çerkes Soykırımının tanınması için kurduğumuz ilk stand olmadığından dolayı; biraz daha becerikliydik o gün. Zira şahsen benim aktif olarak bulunduğum İstanbul'da 2 yerde daha stand kurmuştuk. İstiklal caddesinde ve yine Kadıköy'de timsah heykelinin orada. Daha önce bu işle ilgili arkadaşlarımız Sakarya ve daha başka yerlerde de stand kurmuşlardı. Yani becerikliydik ve bismillah demeden önce polisin gelmesini bekledik. Nihayet polisler geldiğinde ve şansımıza gelen polislerin içinden kendisini Çerkes olarak tanımlayan birisi olunca, hiç zorluk çıkarmadan bizlere o gün imza toplayabileceğimiz stand için bir izin kağıdını da kendisi getirmişti.
Bu imza kampanyalarımız sırasında bu ülkede bulunan her toplumsal kesimden destek gördük ve imza topladık desek heralde yanlış olmaz. Zaten doğası gereği ezilen halklarla dayanışmayı şiar edinmiş STK'lar ya da örgütleri saymama gerek bile yok ama İstiklal'de Alperenciler, Ülkücüler dahi o gün orada bulunan bir gösterileri dolayısıyla gruplar halindeydiler ve gruplar halinde gelerek imza kampanyasına desteklerini sundular.
Bir tek yazımın başında belirttiğim gibi, 4 yıl önce bugün Bahariye caddesinde kurduğumuz standta imza toplarken ortayaş üstü bir kadının saldırısına maruz kaldık. Kadın topladığımız imzaların Türkiye'yi bölmek olduğunu, kendisinin de Çerkes olduğunu bizlere bağırarak; bu kimliği toplumdan ayrıştıramazsınız diye feryat ediyordu. Mahalle ağzıyla söylemek gerekirse bir çıngar çıkarmaya çalıştı ve yaklaşık 10 dakika boyunca standımızın karşısında, imza atmak için bizlere yaklaşanlara bizlerin terörist olduğunu, bu yaptığımız eyleminde Türkiye'yi bölmek olduğunu bağıra bağıra (ya da anıra anıra) anlatıyordu. İlk gelip diyalog kurmaya çalıştığında da kendisiyle şahsen ben muhatap olup, bu konunun düşündüğü gibi olmadığını anlatmaya çalışsam da kadının diyalog kurmak istemediğini anlayarak "peki hanımefendi" diyerek kendisiyle diyaloğumu keserek standın diğer bölümleriyle ilgilenmeye başlamıştım. Yaklaşık 10 dakika sonra güvenlik şubeden gelen polisler kadını alandan uzaklaştırana kadar kadın kendisinin üstüne basa basa bir Çerkes olduğunu, Türkiye'yi çok sevdiğini, Çerkes soykırımı diye birşey olmadığını, bizim Çerkes olmadığımızı, terörist olduğumuzu haykırmıştı.
Bugün o günden tam dört yıl sonrası...
...tam bugün olmasa da geçtiğimiz günlerde yaşanan Kafkas Dernekleri Federasyonu Olağan Kongresi sırasında, Cumhuriyet Halk Partisi'nin milletvekili sıfatıyla kongreye katılan bir kişi kürsüden üzerine basa basa bir Çerkes olduğunu belirterek, kendisinden önce konuşanların bazı görüşlerine katılmadığını ifade ederek "Çerkes soykırımı olmamıştır" dedi. Bunu Türkiye'de Çerkeslerin en örgütlü yapısı olarak bilinen bir federasyonun kongresinde, orada bulunan ve her biri Türkiye'nin çeşitli yerlerindeki Çerkes derneklerini temsil eden delegelerin oluşturduğu Kafkas Dernekleri Federasyonu Genel Kuruluna karşı söyledi. Bunu söylerken ki tarzını da incelediğimizde tipik bir türk politikacısı ağzıyla konuştu desem inanın haksızlık olmaz. Çerkesler yüzlerce yıl savaşmışlar, çok acılar çekmişler, emperyalist devletlerin ikili oyunlarıyla sürgüne gönderilmişler dedi. Ama üzerini çize çize; 1864 yılında son bulan ve sadece o tarihten sonraki yaşadıkları bile BM'in soykırım tanımına uyan trajedimize, "soykırım değildir" dedi. Aslında ilgili konuşmayı bulup dinlerseniz ya da okursanız; bütün konuşmasında söylediği tek şeyin Çerkes soykırımı yoktur demek olduğunu, onun haricinde söylediklerinin ise bunu dolandırarak söylemek olduğunu daha iyi anlarsınız.
Yukarıda anlattığım olayla bir kaç farklılığı bulunan bu olayda birbirine benzeyen iki durum tespiti yapıyorum aklımdan. Birincisi: Standımıza saldıran kişi de inatla ve üstüne basarak Çerkes olduğunu söylüyordu. İkincisi: Soykırımı inkar etmeyi vazife edinmişlerdi.
Birinci olaydaki şahısla, ikinci olaydaki şahısın hiçbir bağlantısı yok... ancak birinci olayla, ikinci olayın tarihsel bir ortaklığı olabilir.
Biz son 10-15 yılın ama özellikle de son 4-5 yılın içerisinde ülke çapında defalarca hüzün, acı, öfke dolu şoklar geçirdik. Cumhuriyetin birbirine zıt tüm toplumsal yapıları bazı acıların, hukuksuzlukların, zulümlerin, baskıların altında arasıra bir araya gelebildiler. Ki bunun en bariz örneği; Gezi eylemleri oldu. Şahsen kendi tecrübelerime dayanarak; hayatta yanyana gelebileceğine inanmadığım düşüncelerin etkisinde bulunan toplumsal yapıların yanyana geldiğini, dayanışma gösterdiğini, ortak bir nokta bulduğunu yerinde ve eylemin her aşamasında gözlemledim. Dahası o günden sonra düşüncesine kökten karşı çıktığım görüşlere dahil ama görüşün tabanını oluşturan sokaktaki, mahalledeki, köydeki, apartmandaki vs. insanlarla da diyalog kurmayı öğrendim. Daha önce zihnimde "falancılar kötüdür, filancılar iyidir" diye bir set olarak oluşmuş ve insanlarla şahsi illişkilerimi bile belirleyen o duvarı yıkıldı; insanlar benim için Ahmet, Leyla, Canan, Mahir vs. oldular. Kısacası hem konuşarak anlatmaya hem dinleyerek anlamaya başladım. Zaten Gezi eylemlerinin benim için en büyük katkısı da bu oldu diyebilirim. Hatta bu yüzden saldırdılar geziye; Özgürler Azadları dinlemesin, Erkekler Kadınları duymasın, farklı olanların çatışması; iktidarın en büyük kaynağı değil mi zaten?
Şuanda yine durum böyle... Kimse kendisinden olmayanı dinlemiyor, duymuyor...
Bu diyalog ortamı kalktı ne yazık ki, sanki topluma reset atıldı ve yine herkes karşısındakinin ne söylediğini umursamadan "falancılık-filancılık" yapmaya başladı. Bir tek; İktidar karşıtlığı kaldı o günden geriye... Çünkü iki şey para ediyor siyasette: Birisi güçlü iktidar olmak, diğeride güçlü bir muhalefet olmak. Güçlü muhalefetin sınırları; iktidar karşıtlığıyla ölçülüyor. Bugün CHP; bütün programını AKP'ye muhalefet olmak üzerine kuruyor, siyasi kalemleri toplumu bunun etrafında kenetlendirmek için çaba harcıyorlar.
Benimde aklımda tek bir soru dolaşıyor...
İktidar nedir?
Çok ucuz düşündüğümüzü düşünüyorum, çünkü biz iktidarı hep dönemlerde arıyoruz. Böyle yapmamız hem dönemin iktidar temsilcisi olan siyasi partisi için, hem de asıl iktidarın muhalefet partileri için çok elverişli bir ortam sağlıyor. İktidarın bir dönem meselesi olmadığı gün gibi açık. İktidar bir anlayıştır ve hatta bu anlayışın oluşturduğu bir devlet politikasıdır diye biliriz. Daha da sürdürebiliriz bunu konuşmayı, ki bunu buradan defalarca farklı konulardan ele aldığımdan ve şimdiki konumuzdan da daha fazla kopmamak için bu kadar kısa açıp kapatıyorum.
Bu kadar şeyden sonra; söylemek istediğim şey! İktidar zihniyeti gelmiş Türkiyedeki Çerkeslerin en büyük kurumlarından biri olan federasyonun kongresinde, genel kurul üyelerinin yüzüne baka baka, Çerkes olduğunu da üzerine basa basa söylemekten imtina etmeyerek Çerkes soykırımını yok sayıyor. Dahası; genel kurul üyelerinin bir bölümü de bunu alkışlıyor.
Şimdi okuyucularımın vicdanına bırakıyorum, bir milletvekilinin bir çerkes kurumunun kongresine gelerek genel kurula karşı; kendisinin de çerkes olduğunu belirterek, çerkes soykırımını yok sayması hangi akla ve vicdana sığar?
Daha da kötüsü, bunu yapanı alkışlamak için olaya hangi yönden bakmak gerekir?
Çerkeslik mi? Yoksa partizanlık mı!..
Peki bunu yapana ve alkışlayanlara karşı koskoca genel kurulda bir tane itirazın olmaması?
Asalet mi? Nezaket mi!..
Tüm Türkiye'nin neredeyse bir çok yerinde insanlar iki şeyle uyuşmuş vaziyetteler ve tek gerçeği göremiyorlar. İnsanları uyuşturan şeylerden birisi "Türk-İslam" siyasetiyle iktidarın hükümeti olanlar diğeri de "Türk-İslam" siyasetiyle" iktidarın muhalefeti olanlar.
Göremedikleri tek gerçek ise; İkisinin de aynı iktidarı paylaştığıdır.
Hükümetin her söylediğini alkışlayanlar ile muhalefetin her söylediğini alkışlayanlar; aynı profilde insanlar!
Mevcut hükümetin partisi bu ülkede yönetici olduktan sonra sürekli "yeni Türkiye" söylemini öne sürdü. Basit gibiydi ama değildi; güçlü bir slogandı "Yeni Türkiye" sloganı. Eski Türkiye'de acı çeken, zulüm gören, inkar edilen ve asimile edilen o kadar çok unsur vardı ki; yeni Türkiye onlara hiç olmazsa bu yönde bir umut vaadediyordu.
Hani derler ya "Allah var; hakkını yemeyelim" diye. Yemeyelim de. Sadece söyleme dayanan bir umut olarak kalmadı, bir açılım sürecinide içinde doğurarak; ve bütün eksiklerine rağmen kendisi için en büyük kambur olan Kürt sorunu yönünde barışçıl bir çözüm doğurabilecek bir adımlar da attı.
İktidarın genel başkanı diyor ya hani; "yeni nesiller bilmez eski Türkiye'yi" diye. Çok yeni olmasam bende az biraz biliyorum yani. Mükemmel bir ülke değildi, ne Kürtler için, ne Çerkesler için, ne Aleviler için ne de Emekçiler için. Nasıldı diye soracak olursanız; az-çok son 3 yıl gibiydi. Hatta anadil dersi yoktu. Ragıp hoca (hala marmara bölgesinde dersler veriyor) gizli gizli Çerkesce kurs veriyordu bize mesela.. yasal değildi. Biz Türk olmadığımızı biliyorduk, hiç Kürt tanımıyorduk çocuklukta; Kürtleri de "dağa çıkmış Türk" diye öğretiyorlardı bize. Şimdi hiç olmazsa Kürtleri, Çerkesleri falan kabul ediyorlar, dilleri de kısmen yasaklamıyorlar. O zaman biz "Kafkas Türkü", Kürtler de "dağa çıkmış Türk" idi.
Ha diyeceksiniz ki; ne kadar eskisin ki sen diye. Doğru, henüz yeteri kadar eski değilim belki ama zaten ben eskiye gittikçe kimliğim için ne kadar daha kötü zamanlar yaşanmışsa, benden eskiye doğru gittikçe de inanın daha kötü şeyler yaşandı.
Benden daha kötü şeyler yaşanılan zamanları da yaşayanlar var henüz..
Velhasıl;
Biz son üç yılın sıkıştırılmış baskı, zulüm, işkence vs.'lerini yaşarken pek tabi bunların birinci dereceden sorumlusu gördüğümüz hükümeti kuran partiye kafayı öyle takmış durumdayız ki; onun haricindeki herkes şuan bir kurtarıcı modunda gibi geliyor sanırım bize. MHP, küçük Akp olduğundan; onu akp'nin haricinde saymakta yersiz zaten. Olmasaydı; kimisinin dediği üzere en azından bizi açıkça tanımayan samimi faşist bir parti olarak, tanıyormuş gibi inkar eden kılıflı faşist bir partiden daha iyiydi diye yorabiliriz Çerkeslik için.
Doğrusu mu hayatı sadece Çerkes olarak yaşamadığımız için ve dahada önemlisi hayatın bize verirken ve bizden alırken Çerkes olduğumuzu umursamadığı bir çok şeyden mütevellit, hiç mevcut hükümetin savunucusu yada destekçisi olmadım hatta sürekli onun neoliberal politikalarına ve batılı liberallerin ılımlı islam tanımlamasıyla cumhuriyeti evrilttiği yeni düzenine karşı en önde mücadele ettim ve hâlâ ediyorum. Çünkü ben aslında mücadelemin temelini bir siyasi parti destekçiliği ya da karşıtlığı oluşturmuyor, bir siyasi partiyi iktidardan düşürmek için ya da başka bir siyasi partiyi iktidara taşımak gibi bir niyetim hiç olmadı. Ben bir anlayışa karşı mücadele ediyorum.
Hiçbir şey değişmez değil, insanlarda, insanların oluşturduğu siyasi partilerde buna dahil.
Geçmişte tüm halklar ile birlikte pek tabii Çerkesleri de inkar eden bir anlayışı temsil eden zamanın hükümeti olan bir partiye karşı bile bugünün şartlarında yaklaşarak değerlendiriyorum.
Dün bizi inkar eden anlayışı, bugünde inkar ediyorsa..
Bizi kendi anavatanımızdan koparıp, burada eritmek istiyorsa..
Bizim acımızı, dilimizi, sorunumuzu yok sayıyorsa...
Dahası mı; bunu bize, bizden olanlarla taşıyorsa!.. bize bunları alkışlatıyorsa, biz bunlara ses çıkarmıyorsak.. CHP aynı CHP demek için inanın bir sebebimiz oluyor.
CHP hangi aynı CHP mi?
Bizleri sürgüne tabi tutan, anadilimizi konuşmamızı yasaklayan, bizleri inkar ve asimile etmek için programlı politikalar üreten, bizi kendi vatanımıza yabancılaştıran, bir kişi üzerinden hepimize hain yaftası yapıştırmak için tarih yazan ve bu tarihi eğitim müfredatlarına sokarak bizi utandıran.. Cumhuriyet tarihindeki ilk "iktidarın hükümeti" olan şuan ki "iktidarın muhalefeti" olan CHP.
CHP aynı CHP...
Köyümüzde bile Çerkesce konuşmayı yasaklayan, gelen genel kurulumuzda Çerkes soykırımı yoktur diyen CHP.
...ve bize bunları alkışlatan CHP
...ve bizim buna itiraz edemediğimiz CHP
Biliyorsunuz biz Çerkesler her 21 mayısta Rus emperyalizminin kanlı tarihine Çerkes Soykırımı olarak kazınan gününde toplanır bu soykırımda hayatını kaybeden atalarımızı anar, dualar eder ve başta Rusya olmak üzere tüm dünyadan bu ADALET talep ederiz.
Bu yıl 21 Mayıs'ta da dünyanın dört bir yanında sürgün bir kadere mahkum edilmiş Çerkesler dahil, anavatanımızın da bir çok noktasında toplanmış, Çerkes Soykırımında hayatını kaybeden atalarımızı anmış, dualar etmiş ve adalet talep etmiştik.
Adalet ki, dünyanın dört bir yanında tüm zalimlerin en korktuğu insani kavramdır. Bir insanın ne kadar zalim olduğunu adalet talebi karşısında geçirdiği cinnetten anlayabilirsiniz de.
Bugün bunlar biz Türkiye'deki Çerkeslerin ve diğer halkların uzak olduğu ve bilmediği şeyler olmasa gerek.
Çerkes Soykırımının 153ncü yılında anavatanımızın Kıyıboyu Şapsığ bölgesinde yaşayan Çerkeslerden bir grupta; Çerkeslerin yaşadığı tüm acılara tanıklık etmiş yaşlı bir ağacın altında toplandı ve 153 yıl önce soykırımda kaybettikleri atalarını andı dualar etti. Bu anmadan hemen sonra Rus polisi anmaya katılanlardan birilerini izinsiz gösteri yapmak suçlamasıyla gözaltına aldı.
Gözaltına alınanlardan birisi de Ruslan Guaşo idi. Anma da kürsüye çıkarak Çerkesce dua etmişti.
Elbette hiç kimse değersiz değil, ancak hakkını vermek ve doğruyu yazmak adına Ruslan Guaşo'yu da özellikle belirtmek gerekir. Hayatı boyunca kendisinden fedakarlık ederek halkı uğruna mücadele etmekle geçirmiş birisidir, Türkiye'de kimilerinin yaşlanınca olduğunu sandığının aksine; Ruslan Guaşo yaşamıyla, mücadelesiyle, direnişiyle, emeğiyle, önderliğiyle; gerçek bir Çerkes Thamadesi. Yaşanan bu adaletsizlik gazetemizin Temmuz ayı baskısında "Kıyım gibi ceza" manşetiyle yayınlanmıştı.
Gazetemizin bu ayki baskısında bilgi verildiği üzere Ruslan Guaşo gözaltına alındıktan sonra teyzesinin cenazesine katılmasına izin verilmemiş, mahkeme günü rahatsızlık geçirmesine ve hastaneye kaldırılmasına rağmen mahkeme Ruslan Guaşo'yu yargılamıştı. Bu mahkeme sonucunda Ruslan Guaşo'ya 8 günlük hapis cezası verildi ve hapis cezası paraya çevrildi. Ruslan Guaşo temyize başvurup karara itiraz etti, üst mahkeme kararı yerel mahkemeye tekrar gönderdi ancak yerel mahkeme aynı kararı tekrar etti.
Ruslan Guşao ise bu adaletsizliğin kendisi nedzinde Çerkes halkına karşı uygulanan haksız uygulamaları protesto etmek için açlık süresiz açlık grevine başladığını duyurmuştu.
Özellikle "Çerkes halkına karşı uygulanan haksız uygulamalar" Rusya'da gelenekleşiyorken; Ruslan Guaşo'nun tam da bu sözlerle başlattığı açlık grevi protestosu hepimiz için çok önemli. Daha bir kaç ay önce de kendi anavatanlarında kamuya açık alanda geleneksel danslarını yapan gençler gözaltına alınmıştı. Daha bir kaç yıl önce Türkiye ile Rusya'nın yaşadığı uçak krizinin faturası adeta Çerkeslere kesiliyordu ve dahası; bilmediğimiz çok daha fazla olmak üzere bildiğimiz bir çok haksız uygulaması vardı Rusya'nın.
Bugün (23 Eylül) açlık grevinin 13ncü günü ve bazı kaynaklardan öğrenebildiğimiz kadarıyla Ruslan Guaşo dünyadaki diğer açlık grevlerinin aksine tuz ve şeker de tüketmiyor ve neredeyse su da içmiyor. Ayrıca Ruslan Guşao 67 yaşında ve çeşitli sağlık sorunları da bulunan birisi. Hem hastalıkları, hem yaşı hem de adeta kendini adalete feda eden açlık grevi dolayısıyla gün geçtikçe sağlık durumu daha da kötüleşiyor.
Buraya kadar yazdıklarımdan sonra hiç unutmamamız gereken şey yine yukarıda yazdığım gibi; bu protesto "Çerkes halkına karşı haksız uygulamalara" karşı yapılıyor oluşu. Bu Ruslan Guaşo'nun değil, hepimizin mücadelesi. Orada yalnız bırakacağımız Ruslan Guaşo da, mücadelesini büyüteceğimiz Ruslan Guaşo'da; Çerkes halkının adalet arayan potresi.
Bir halkın içinde her düşünceden insan olur. Doğal olanda böyle olmasıdır elbet. Ancak bir halkı ayakta tutan en temel harç; o halkın kendisine karşı işlenmiş suç karşısında tek yumruk olabilmesidir. Atalarımızın dediği gibi "birlikteysek güçlüyüz."
Adaletsizliğe karşı BİRLİKTEYSEK GÜÇLÜYÜZ,
Hukuksuzluğa karşı BİRLİKTEYSEK GÜÇLÜYÜZ,
Baskılara karşı BİRLİKTEYSEK GÜÇLÜYÜZ,
Zalimlere karşı BİRLİKTEYSEK GÜÇLÜYÜZ,
Soykırıma karşı BİRLİKTEYSEK GÜÇLÜYÜZ..
O zaman bizim bu noktadan sonra bütün farklılıklarımızı bir kenara koymamız ve Çerkesler olarak adaleti hep birlikte aramamız gerekiyor.
Ruslan Guaşo için BİRLİKTE OLMAMIZ GEREKİYOR
Çerkeslik için BİRLİKTE OLMAMIZ GEREKİYOR.
Ruslan Guaşo canını Çerkeslere feda edebilecek iradeyi taşıyor olabilir, ancak Çerkeslerin feda edebileceği bir Ruslan Guaşo yok. Çerkes halkı, halkı için mücadele etmeyi şiar edinmiş hiç kimseyi feda edecek durumda değil.
Kendisi açlık grevine başlarken "Bu benim son eylemim" demişti.
Ben bu sonun, olup-olabilecek en kötü senaryo ile gerçekleşmesine razı değilim, Çerkesler olarak hiçbirimiz olmaması gerekiyor.
Çok acil biçimde bütün farklılıklarımızı bir kenara koyup, Ruslan Guaşo için BİRLİKTE DURMALIYIZ.
Acilen toplanmalı ve bir eylem planı çıkarmalıyız.
Bu yazı Jıneps Gazetesi Ekim 2017 sayısında yayınlanmıştır.
Kimileri çeşitli söylemler üreterek her ne kadar kabul etmese de, açlık grevi bir insanın yaşadığı bir haksızlık karşısında adaletin işlememesiyle ortaya koyduğu bir onurlu bir direniştir.
Siz devlet olabilirsiniz, iktidar olabilirsiniz, ordularınız, polisleriniz olabilir, televizyonlarınız da her türlü algı operasyonu geliştirebilirsiniz, cahilleri sindirebilir, korkakları geri itebilirsiniz. Parayla milyonlarca kişiyi çalıştırabilirsiniz, adalet kurumuna istediğiniz rengi verebilirsiniz.. İnsanları benim suçlu olduğuma, cezamı hak ettiğime inandırabilirsiniz de.. beni mahkum edebilir ve bana ceza verebilirsiniz; ancak beni teslim alamazsınız demektir.
İnsan kendini aç bırakarak, doymak için yaşamadığını söyler açlık grevinde. Sadece doymak için yaşayan insanların açlığını gidermek için susarak, görmeyerek ve konuşmayarak zalimlere cesaret veren aç yığınları da protesto etmiş olur.
İnsanın esas mahkumiyeti; mahkemenin hükmettiği cezalar değildir. İnsanlar susarak, görmeyerek ve konuşmayarak yaşadıkları her ülkeyi cezaevine çevirir ve o ülkeyi zalimlere mahkum edebilirler.
Düğünlerde kasılarak bel çatlatan, asalet ve nezaket masallarıyla beyni uyuşmaktan burunlarının ucunu dahi göremeyen; taşı sıksa suyunu çıkartacak güçte her sosyal gruptan Çerkes delikanlısının aksine Ruslan Guaşho, geçirdiği hastalıklar sebebiyle sağlık sıkıntıları olan, ihtiyar bir büyüğümüz. Türkiye'deki gençlerin bir çoğu kendisini tanımazlar çünkü asalet ve nezaket masalları anlatmaktan ziyade, kendisi yaşamının büyük bir bölümünü gerçek hayatın içindeki sorunları görerek, Çerkes halkı için mücadeleye adamış birisi. Türkiyeli Çerkesler daha çok; güzel Çerkes kızlarını, pşinawoları, köşesinden asalet ve nezaket masalı anlatıp elindeki Çerkesmetre ile insanların Çerkesliklerini ölçen ümmetçileri tanır. Her fırsatta zaman geçirmeksizin kendisine bir karşı yaratıp ona gol atma peşinde maharet sürdüren Çerkes kalemşörleri bugüne kadar hangi Çerkes meselesine ulusal bir yaklaşım sergilemiş olabilirdi ki Ruslan Guaşho için harekete geçeceklerdi?
Türkiye Çerkes diasporası derin bir yozlaşmanın yatağında. Ulusal varlığımızı sulandıracak tartışma meselelerinde ışık hızını yakalayan, tartışmaların ve çalışmaların en hararetlisini buralara yığarak toplumun okuma becerisini kullanmaktan imtina etmeyen fertlerinin gözlerini ve zihinlerini yoran demagoglar, bir halkın bütün hepsini ilgilendiren meselelerinde kaplumbağalara dönüşüyorlar. Anavatanımızda gerçekleşen bir çok olayda olduğu gibi, Ruslan Guaşho içinde böyle davranıyorlar. Bir süre geçtikten sonra her demagogumuz kendi sosyal grubunun bu konuyla ilgili bütüne varamayan çalışmalarını örnekleyerek; diğer sosyal grupların basiretsizliğini sergilemeye başlayacak nasıl olsa.
Halbuki bazı şeyler toplumun tamamını ilgilendirir ve o şeylerde toplumun başarısı da başarısızlığı da bütünüyle değerlendirilir. Mesela; Adalet öyledir.
Bugün Ruslan Guaşho'num mücadelesi de bir Adalet mücadelesidir ve kendisinin de açıkça ifade ettiği gibi uğradığı haksızlık yalnızca kendisine yönelik değildir. Kendisi üzerinden bütün Çerkes toplumuna bir mesaj verilmek istenmektedir.
Bu mesaj da; "Acınızı istediğiniz zaman konuşamazsınız"dır.
Daha önce Hulıjıy'da geleneksel danslarımızı yapan gençlere saldırılmış ve gözaltına alınmıştı.
O zaman ki mesaj da; "Sevincinizi istediğiniz zaman yaşayamazsınız"dı.
Demokrasisini Çerkeslerden esirgeyen Moskova hükümeti; dünyanın dört bir tarafına dağıttığı Çerkeslerin sessizliğinden güç alıyor. Açlığı peşinde ömür çürüten dünyanın bütün Çerkeslerine en güzel mesajı da yine Ruslan Guaşho veriyor; candan önce onur gelir.
Mahkeme Ruslan Guaşho üzerinden Çerkeslere "istediğiniz zaman acınızı konuşamazsınız" diye mesaj verirken, Ruslan Guaşho'da açlık grevine başlayarak Çerkeslere "candan önce onurun geldiğini" hatırlatıyor.
Şimdi bakalım Çerkeslere; Çerkesler kimin mesajını dikkate alıyor.
2016 yılı dünya tarihinde derin izler bırakarak geride kalıyor, son günün ilk saatlerinde bu izleri düşünüyorum ve gelecek on yılları ve hatta asırları, bu yılı nasıl değerlendirecekleri konusunda öngörülerde bulunmaya çalışıyorum. 2016 yılı dünya üzerinde bir çok toplumu doğrudan fiziksel ve psikolojik olarak etkiledi ve yine bir çok toplumun sosyal ve ekonomik düzenini etkiledi. Egemen veya görece egemen toplumların bu etki üzerinden çeşitli politikalar ürettiklerini gördük, kimileri insanlık krizi olarak adlandırabileceğimiz bu şiddet sarmalını kendileri açısından fırsat bildiler, acı çeken, her yönüyle ağır şiddet gören toplumları kendi çıkarları doğrultusunda araçsallaştırmayı denediler ancak egemenlerin çıkarları çakıştıkça bu şiddet sarmalı derinleşti. 2016 yılını bütün dünya için hiç özlenmeyecek bir yıla çeviren faktör de bu şiddetin derinliğidir. Bu derinliğin de tek sebebi bir insanlık krizini kendi çıkarları doğrultusunda fırsata çevirmekten başka amacı olmayan politikalar üretmektir.
Egemenleri bir kenara bıraktığımız da, görece egemen toplumların da bu krizde "kendi haklı gerekçeleriyle" bir politika ürettiklerini gördük ancak yavaş yavaş tüm politikalarının egemenlerin politikalarına doğru kaymasına da şahit olduk. Senenin son günlerinde sahada hakimiyet kuran tüm grupların iki egemen politikadan biriyle iç içe girmeye başladıkları artık herkes tarafından hissedilen bir gerçekten ötesi değil. Bu saatten sonra 2017 yılının iki egemen politika arasındaki rekabete dönüşeceği de neredeyse kesinleşti. Çizgisini bu iki politika arasında biriyle paralelleştirerek sahada kalan grupların bu saatten sonra kendi politikalarını bağımsızlaştırabilmesi imkansız, artık paraleli oldukları büyük politika da küçücük bir pay sahibi olmaktan başka kaderleri kalmadı.
Öte yandan 2016 yılının bıraktığı bütün izlerden, her görüşüyle sırtında taşıyan fakat ısrarla bunu yok sayan bir toplum olarak Çerkesler, "hiçbir şey yapmaya" son sürat devam ettiler. Yıllardır bir çok kişinin de tabiriyle kendini dünya da "fanus içinde" sanarak yaşamak Çerkeslerin yeni çağdaki vebası. Sürekli ve yoğun biçimde karşısındaki diğer Çerkese yönelik agresif ve eleştirel yaklaşımlarına bakıldığında insan Çerkeslerin bu gezegende yaşamadığını sanabilir, ancak bilmeyenler için söylemeliyim ki Çerkesler bu gezegende yaşamaktadırlar ve hatta 2016 yılını dünya için karanlığa, kana, teröre ve gözyaşına çeviren insanlık krizinin merkezindeki toplumlardan birisidir de.
Müslüman Çerkesin-Sosyalist Çerkese, Sosyalist Çerkesin-Müslüman Çerkese, arada derede ikisi de olup birinde daha fazla yoğunlaşanların da, diğer tarafta yoğunlaşan Çerkeslere yönelik bitmek tükenmek bilmeyen "dalaşı" sürerken, terör saldırıları sonucunda hayatını kaybedenler içerisinde Çerkeslerin de olduğunu anlayamamaları, kurumların arama motorlarında "terörü lanetleme mesajı" olarak aramaları sonucu ulaştıkları kalıp mesajları yayınlama kolaycılığı, bölgedeki ve dünyadaki tırmanan şiddetin Çerkeslere yönelik her alanda oluşturduğu baskıyı değerlendirme yoksunlukları Çerkeslerin hala "rüyalarında" yaşadıklarının en net sonucu. Yaşananlara sadece mezhepsel, dinsel veya siyasal tepki verme eğilimleri, bu tepkilerin hiçbirisinin Çerkes toplumuna yönelik anlamlı bir değer taşıyamıyor olmaları Çerkeslerin varlık öncelikleriyle ilgili ipuçlarıyla dolu. Kimisi sahilde kumdan kale yapar gibi ciddiyetsiz, altyapısız, araştırmasız kampanyalar yürüterek kendi egosal açlığını gidermeyi denerken, kimisi artık aracına dönüştüğü görüşün politikalarından başka söyleyecek hiçbir şey bulamaz halde. Birbirini-birbirinin karşısına koyarken eline su dökülmez derece de ayrışacak nokta bulma ustaları, birbirinin yanına gelmesi gereken noktalarda bırakın başarısız girişimi-denemeyi, aklına bile getiremiyor.
Türkiye'yi diasporasal olarak siyasi farklılıkların derinliğinden ötürü yaklaşılmaz eğrilik olarak değerlendirmeyi denesek, anavatanda Türkiye ile hiçbir ilgisi olmayan ve tamamen saf olarak Çerkesleri ilgilendiren meselelerde dahi bir araya gelmedikleri gerçeğini gözlemliyoruz. Adnan Khuade olayı ve diğer Çerkes aktivistlere yönelik baskılar da bunun örnekleri. Anavatanda yaşayan insanların da bu girdap içinde sürüklendiklerini görüyoruz.
2016 yılı Çerkesler için 1916 yılından farklı mıydı emin değilim, ancak 1916 da bizimle olan bir çok şey artık bizimle değildi. Geçen yüzyıl da iyi olan çok şeyimizi kaybettik ancak kötü olan bu durumumuzu ne yazık ki koruduk. Umarım 2017 yılında bu kötü huyumuzu kaybeder, iyi bir huyumuzu korumayı becerebiliriz. Çerkes gibi düşünebiliriz. Çerkes gibi yaşayabiliriz.
Çerkesya ya da Çerkezistan (Çerkesçe: Адыгэ Хэку,[1] Rusça: Черке́сия, Gürcüce: ჩერქეზეთი, Arapça: شيركاسيا[2]), Kuzey Kafkasya ve Karadenizin kuzeydoğu kıyısında yer alan bir bölge ve tarihsel bir ülkedir. Bu Çerkes halkının vatanıdır.
