Ezilen Halkların Mikro Milliyetçiliği var mıdır?
Dayanışma ki, hayatın her alanında gereklidir. 300 kilogramlık bir taş karşısından da başlayacağı gibi, obüsüyle, havanıyla, uzun namlulu silahıyla, kanatlı kobrasıyla, mayınıyla zaferini akıttığı kanda banyo olarak kutlayan ve varlığını ne yazık ki işte tüm bu şiddet sarmalıyla garantileyen ayrıcalıklılar iktidarının 3.000 yıllık baskıları karşısında da başlayabilir. Bu yüzdendir ki; kendini olgunlaştırıp dünyevi zulmün karşısında dünyevi bir adalet algısı oluşturan tüm etnik, dini, ideolojik ve benzeri grupların dayanışma gerekliliği esastır. Bu esas, zulüm altında baskılanan zümrelerin, ifade ettikleri temsiliyeti özgürleştirebilmesi vaadiyle de ezilmişlerin doğası gereği oluşur. Enternasyonalde toparlanan teorisinin belki de pratikteki en büyük karşılığına öncülük etmiş lideri Lenin der ki; “Ezilen halkların milliyetçiliği olmaz” ve pek tabi bunu da, meclisin kürsüsünden kitlelerin gönlünü okşayan bir slogandan da öte bir proje ile destekleyerek, Çarlık Zulmü altında adı soykırımın tanımını aşan toplu cinayetler silsilesinin tahrip ettiği bir takım Kafkas halklarının, sınırlı da olsa bazı haklarını tanımaya başlayacak bir sosyo-politikanın kampanya tanımı gibiydi. Fakat bugün, yine bir takım Kafkas halklarının, her nasıl kamusal bir ifadeye çevrilmiş olduğu konusunda tutarlılık olmasa da içselleştirdiği “Çerkes” kavramı hususundaki tartışmaların seyrinde, gerçekten egemen ulus temsiliyetiymiş gibi milliyetçilik edenlerini şiddetle tenzih ederek ifade etmek isterim ki ortaya çıkardığı “mikro milliyetçilik” yaftası oluşmuş. O halde, en baştan belki benide, “Çerkeslerin Adığe oldukları” yönünde kanaat ettiğim bir düşünce nedeniyle kapsatacakları bu “mikro milliyetçiliği” açıklayabilmemiz gerekmektedir.
Bu husustaki temelimiz; “Çerkes Adığedir” e karşı mikro milliyetçilik üzerinden yürüyorsa, “Çerkes-Kafkas ya da K.Kafkas ya da K.B. Kafkas” a karşı onların varsayımları karşılığından makro milliyetçi diyelim.
Makro; büyütme, yakınlaştırma, büyük vs. Mikro ise makro karşıtı..
Yani en baştandır ki, “mikro milliyetçilik” diye ortaya konan tartışma, kendi doğası gereği tartışılması beklenen bir “makro milliyetçilik” yaratmaktadır.
O zaman, mikro milliyetçiliğin ne olmadığına dair tespiti, makro milliyetçiliğin ne olduğuna dair bir tartışmadan çıkacak sonuçlara göre değerlendirebiliriz.
Makro milliyetçilik, herhangi bir etnisiteye bağlı kalmaksızın, birleşik amaçlar veya ortak tehditler karşısında birliktelik iradesi göstermiş toplulukların, irade gösterdikleri yere içselleşerek dahil olmalarıdır. Farzı misal, Amerika Birleşik Devletleri onlarca örnek içerisinden bunu en açık şekilde sergileyeni değil mi? Her ne kadar tarihsel anlamda bu devletin oradaki varlığı bir sömürgecilik akını olsa dahi, bugün mercekle incelenerek bakıldığında orada devletin herhangi bir etnisiteye ya da kimliğe diyelim bağlı kalmaksızın birleşik amaçlar ve ortak tehditler karşısındaki birliktelik iradesinin bu tartışmadaki karşılığı “makro milliyetçilik”tir. Gerçi makro milliyetçiliğin farklılık gösteren örnekleri de vardır. Çok uzağa değil de, bugün toplumsal yapımızın ciddiye alınacak ölçüde insanına etki eden bir üst kimlik anlayışı ile “Türkiye” ye bakmakta yeterlidir. Milliyetçilik, Mikro milliyetçiler ile Makro milliyetçiler arasındaki uçurumun tam ortasında milliyetçiliğin ortası olarak yaşasa da, politik kulvarda kendini siyasal üst kuruma taşırmış bir milliyetçiliğin temsil ettiği noktada, bu ülkeye vatandaşlık bağıyla bağlı, etnik veya dini aidiyetleriyle bir hak talebi oluşturmadan, gönüllü Türkleşmenin bir parçası olan her unsur iyi Türk milletinin bir müdavimi, özgün aidiyet hislerini törpülemeksizin bu ülkeye vatandaşlık bağıyla bağlı herkes Türk milletinin “makul şüpheli” bir ferdi sıfatıyla, ama bizim konumuzu en çok ilgilendireni ise, bu ülkede doğmuş, yaşayan herkesin Türk üst kimliğiyle makro bir milliyetin parçası olduğu görüşüdür. Türkiye’deki “Türk makro”sunu oluşturan temel unsurlara “dış mihraklar” kısa tanımıyla Devlet-i Aliyye’ye den bu yana ve Cumhuriyetin kurulum aşamasındaki “Kurtuluş Savaşı” düşmanları, mitleştirilerek, hepimiz aynı düşmanın aynı zulmüne karşı “zafer elde ettik” ancak düşman yok olmadı. Bu durumda, bir bütün olarak yok olmayan bu düşmanın hain oyunlarına karşı direnmeliyiz anlayışının siyasal ve politik tarihi ışık tutabilir. Azımsamayın, bugün Türkiye’de, Türk olmayan onlarca unsurun milyonlarca bireyi bu anlayış ile Türk Makrosunun tabiyesi olmuştur. Zaten bugün, Türk makrosunun tabiyesi olmayan bireylerin yarattığı siyasal bir zemini de, bu makronculuğa “haklı ve anlamlı olarak “asimilasyon ve inkar” ibarelerini ekleyerek “mikron dayanışmalar” oluşturmaktadır.
EZİLEN KAFKAS HALKLARININ MAKRO MİLLİYETÇİLİĞİ (E.H.MİKRO M. 2)
Evvela, bu halkların tarihsel anlamdaki kültürel alışverişlerini siyasal bir makronculukla eşleştirmek önce onlara haksızlık olacaktır. Zira, Kafkas Halkları tanımı, Kafkasya bölgesindeki halkları temsil eden, özet bir kelimedir. Kafkasya ise, dünya için çok büyük bir bölgeyi temsil etmemekle birlikte, üstüne üstün; trans kafkas ve kuzey kafkas diye bir kaç siyasal ayrılık göz önüne alındığında daha da küçülen bir coğrafya parçası olur. Kısacası, dar alanda bin yıllar geçirmiş halkların birbirinden aldığı ve birbirine verdiği çok şey olması kadar doğal bir olay olamaz, insan bir köyünden bir kente taşındığı andan itibaren dahi, kentten hızlıca birşeyler alırken ve bu kültüre dönüşürken şimdi; oralarda böyle bir şeyin olamayacağını söylemek gerçekliğin tam anlamıyla ihlali olur. Fakat üstünü çizerek belirtmem gerekir ki; Ezilen Kafkas Halklarının Makro Milliyetçiliğine dair, politik bir hat vardır. Bu politik hat; iki büyük egemenin siyasal ve fiziksel mücadeleleri gereği, iki büyüğün manevi inançları bölümünden oluşturdukları egemenlik politikasının bir ürünü olarak oluşur. Bu anlamda, Osmanlının ve Çarlık Rusyasının Çerkesya üzerinden yürüttüğü politikalar incelenmelidir. Ama herşeyden önemlisi, “Bzeyiko” olarak bilinen ve aynı toplumları kendi içerisinde “Müslüman, Hristiyan ve Pagan” olarak üçe bölüp, dışarıdan gelen etkilerle kültüre işleyen siyasal bir komplikasyonun yarattığı “iç çatışma” zamanları, Çerkesler (Adığeler) üzerinden daha bi dikkatle incelenmelidir. Yani, Kafkas Makrosunu oluşturan temel sebeplerden biri de; bir iç savaşın galibi olmuş birilerinin yarattığı bir dış savaşa taraftar kazanmak üzere topladığı niceliğin topyekün bir savaşın mağlubu olmalarından yola çıkar. İşte iç savaşı kazanan ve düşmana karşı savaşta makronlaşarak mücadele yürüten ve bu savaşı ne yazık ki kaybederek kaderi değişen halkların diasporadaki bu makron geleneğin devamcısı olarak bugün Türkiye’de bir Kafkas Makronculuğu vardır. Kafkas makronculuğu nedir anlamışsınızdır, ancak bunu bir iki kelimeyle anlatmam gerekirse; eşit bir amaç için ve ortak bir tehlikeye karşı birliktelik iradeleri göstermeleri ve gösterdikleri iradeye içselleşerek dahil olmalarıdır. diyebiliriz. Peki bunu, bir Çerkes olarak, Çerkesler üzerinden tarihle anlatmam gerekirse nasıl söyleyebilirim? Rus yayılımına karşı ortak bir tehdit altına girmiş Kafkas halklarından; Çerkes, Abhaz, Oset, Çeçen, Karaçay vd. halkların bu tehlikeye karşı, ortak bir aidiyet hissini kuvvetlendirerek (İslamiyet) birleşik mücadele vermeleri, tarihin bir sürecinde, düşman tehlikesine karşı ittifak kurmaları, ortak bir mağlubiyet yaşamaları, ortak bir sürgüne dahil edilmeleri, sürgünde ortak bir acı silsilesi yaşamaları; hem makronun başlangıç tarihini ve bugün sürmekte olan makronun sosyo-politik izlerini açıklamaya yeter sanırım. Fakat esasta, insanı tedirgin eden bu doğal makronlaşmadan ziyade, bu makronun içerisindeki mikron bir tanımın tüm makron üzerinde kurduğu siyasi hakimiyettir. Kafkas Makronu, kendi içerisindeki Çerkes mikronunun deyimi yerindeyse işgali altındadır ve bunun dahili-harici sebepleri de vardır. Şimdi sizlere, Kafkas Makronunun, Çerkes mikronuna; üst bir makronla taşınması sürecini açıklamaya çalışayım.
KAFKAS-İSLAM MAKRONLAŞMASINDAKİ OSMANLI ÇERKES SUNİLEŞTİRİLMESİ VE KARŞILIĞINDA SOVYET DEFORMASYONU(E.H.MİKRO M. 3)
Herşeyden önce, bugünün tüm bilgi kirliliğinde Çerkes kelimesini 13ncü yılzıda Tsemez’in kenarında bir yerlerde yaşayan bir kabile için Yunanlılar mı söyledi, yoksa komşuları Türkler mi, yoksa Farslar mı tartışmayacağım. 1920’den sonra değişime uğramış Rus terminolojisi dışında ciddiye alınır bir Çerkes-coğrafya eki var mıdır onu da bilmiyorum. Bugün Rusça’da Çerkes kelimesi, tüm makronculara üzülerek söylüyorum ki tüm kafkas halklarını simgeleyen ad değil, aksine sadece Karaçay-Çerkesya özerk bölgesinde, Çerkeslerin yaşadığı coğrafyayı temsil eden dar bir kelimeden ibarettir. Yani, Çerkesi, bir halk olmaktan öteye makron coğrafi bir sıfata taşıyan tek kaynakta, sanılanın aksine tüm k.kafkas halklarını kapsamamakla birlikte, hatta Adığelerin de bir kısmını ayrıştırarak, sadece Karaçay-Çerkes’deki Çerkeslerin yaşadığı alana verilen bir ad. Aynı kaynakta; tek bir halk olduğuna şüphe duyulmayan Adığeyler dahi, Adıgeyetsı, Çerkesı, Sapsugı, Kabardıntsi diye param parça edilerek tanıtılmaktadır. Çerkes’in de ötesinde peki Adığelere, Çerkesi, Adıgeyetso, Kabardıntsi, Sapsugi diye keltler vuran bir zihniyetin politikasından yola çıkarak, Karaçay Çerkes’de Adığelerin yaşadığı yeri temsil eden Çerkes adlanmasını nasıl oluyorda bir kafkas makronuna çevirebiliyoruz anlamıyorum. Ben bizim bunu nasıl yapabildiğimizi anlamıyorum, fakat bu süreci etkileyen unsurların nasıl yaptıkları çok açık; her biri kendi egemenliğini güçlendirmek üzere eğilim gösteren iki egemenin politik gerekliliğinden kaynaklı.
Gelin bu iki egemenin politik gerekliliği üzerinden düşünelim.
1nci Egemen: Çarlık ve mirasçıları
Tehdit olduğu belli ve Bzeyiko’dan bu yana Çarlık tarafından tehlike olarak görülen diğer bölge egemenleriyle politik-ticari ilişkiler kurmayı başarmış, bunu sürdüren ve giderek silahlanan, Çarlık toprakları için tehlikeli bir inancın hızla yayıldığı bir topluluk olarak Çerkeslere savaş ilan edildi. Savaşlar uzun ve kanlı sürdü, savaşın sonuçları dahilinde; soykırım tanımını aşan kitlesel imha ve etnik temizlik politikaları uygulandı. Kalan nüfusun önemli bölümü, ikinci egemen Osmanlı topraklarına sürgün edildi. Fakat orada bir ya da bir kaç yüzyıl önceden başlayan bazı ilişkiler sonucunda giden kimselerin de yardımıyla bir politika üretmekteydi. Çerkesler, osmanlı için kritik noktalara taşındı. Bir süre sonra, boşaltılan Ermeni köylerine bile yerleştirilme girişimleri oluyordu. Osmanlı’nın önemli noktalarında, Osmanlı politikalarına uygun biçimde yoğrulmuş bir kadrolaşma da oluyordu. Bu noktadan çıkışla ve şu gerçekler göz önünde bulundurulduğunda;
“ Osmanlılar açısından Çerkesler, âdeta bütün bir Kafkas politikasını temsil
ediyordu. Bunun için Osmanlılar, Rusların Kafkasya üzerinden Anadolu’ya inmesinin
önüne geçmek için, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonra Çerkeslerle
sıkı ilişkiler kurmuştur. 1846’da yayımlanan Rusça-Çerkesce Sözlük’ün önsözünde
Çerkesler, Kafkaslarda yaşayan bütün “Dağlı Kavimler”in sembolü gibi takdim ediliyordu”
Çarlık ve Mirasçıları, Osmanlıya sürdükleri çok sayıda Çerkese kıyasla az da olsa yine bulunan İslam-Kafkas Makronlaşmasına dahil olmuş Abhazyalı, Osetyalı ve diğer halkları, kendi tarihsel yurtlarından ve yurtlarında kafkas-islam makronuna dahil olmayan ya da olduktan sonra Çarlığa bağlılık akdi veren diğer soydaşlarıyla uzaklaştırmak maksadıyla, Osmanlı’nın Kafkas politikasının temel gücü olan Çerkesya merkezli yayılmasının önüne geçmek maksadı ile tümden Çerkesleştirmeye karşı, bırakın Abhaz, Çerkes, Çeçen, Oset gibi nitelemeleri, sadece adığeler içerisinde dahi adıgeyetsı, çerkesı, kabardıntsi, şapsugi gibi deformasyona baş vuruldu. Bu politika, Rusyanın bölge halklarına yönelik kayda geçmiş politikaları takip edildiğinde çok açık olarak önümüze çıkmaktadır.
2nci Egemen: Osmanlı ve mirasçıları
Osmanlı sıkıntılı süreci atlatabilmek ve belki bir nevi dünyaya, dosta-düşmana ama özellikle de kendi egemenlik sahalarına “varım güçlüyüm” demek için, Fransa da başlayan ve kendisinde yayılımını engelleyemediği “ulusallaşma” nın önünü alabilerek saltanatını, zenginliğiyle sürdürebilmek için çok açık bir zafer gerekliliği hissediyor olabilir miydi? İşte bu yüzden, Çerkeslerle eşit zamandır hasımlaştığı Çarlığa karşı da, sarayın delhizlerinde padişahın da dahil olduğu bir politik programı oluşturuyor ve sahaya sürüyordu. Kafkaslardaki yerli halklar, ayrı ayrı iken Osmanlının hayalini kurduğu bu zaferin öncüleri olabilir miydi? Zaten kaybedilmiş bir savaş vardı ki; o da Adığey Xeku’da birleşen 12 büyük Adığe kabilesinin kurduğu ve Abhazlarıyla, Karaçaylarıyla kurduğu ittifaka rağmen Çarlık tarafından tarumar edilmişti. Daha fazla asker lazımdı. Ancak bunu kendisi sağlayamazdı, zira o taraftaki politikasını ne kadar devam ettirmek istese dahi, batıdan ve güneyden yükselen ulusallaşma krizinin sarsıntıları gözle görülmekteydi. Bu anlamda belkide politik bir hat olarak yaptığı en büyük iş; zamanında Çerkesya üzerinden, Din ile girdiği anlayışı, kendi bünyesindeki Abhazıyla, Osetiyle, Çeçeniyle, oradaki Abhazlara, Çeçenlere, Osetlere kanalize edebilmesi ve Çerkesya’yı çarlığa karşı zafere götürmeyi umduğu zaferin merkezi haline çevirme isteğiydi.1846 da yayımlanan Rusça-Çerkesce Sözlük’ün önsözünde Çerkesler, Kafkaslarda yaşayan bütün “Dağlı Kavimler”in sembolü gibi takdim edilmesi, o sıralar süren savaşta kimleri ne üzerinde v neden birleştirme gayesi taşımaktaydı mesela? Bunu açıkça düşünmek gerekirse, bugün emareleri raslanmaz olmayan ve fakat geçmişte neredeyse hepimizin duyduğu Türk-İslam sentezinin, O zamanlar Kafkaslardaki savaşan toplulukların Çerkes-İslam sentezi uyuşumu hiç şaşırtıcı gelmiyor mu?
KARŞI GÖRÜŞTEKİ “ÇERKES MİKRONU” NEDİR?
Çerkes Mikronu, rivayetlere göre “Yurtsever Hareket” ile “Abhazyam” diye adlanmış bir sanal topluluğun girşimiyle ivme kazanan, ayrıştırmacı, ötekileştirici bir hal. Bu rivayetin taraflarının bazı bireylerinin bu rivayete uygun hallerine bende tanığım. Her ne kadar ikibinli yılların içerisinden yayıldığı söz konusu olsa da, diasporadaki politik yayılımının en yoğun başlangıcı 90lı yıllar. Malum Sovyet Rejimi kendini feshederken, bugün Rusya Federasyonunu oluşturan aktörlerin kendilerince önemli olan bazı bölgelerdeki egemenlik sahalarını koruma politikaları hiç ara verilmeksizin sürdü. Bu sürüş; Abhazya-Gürcistan savaşı, Gürcistan’ın hem Abhazya hem de Güney Osetya taciz ve saldırıları ile yeni politik aktörlerin hattını çizdi. Velhasıl Çeçenistan İçkerya Cumhuriyetinin, Osmanlı geleneğine uygun biçimde bozulan halk talepleri ve direnişi de buna tescil edildi. Osmanlı-Çarlık politikları, Rusya-Nato politikalarına resmen ve gayri resmi olarak geçit yaptı. Kaflaslar, bu iki egemenin bir tarafındaki çatışma sahasına çevrildi. İşte bu sürecin diasporaya yansıttığı bir durum olarak “Çerkes mikronu” ile “Kafkas makronu” arasındaki husumet başladı. Yetmedi, yetemezdi çünkü tekerrür riskliydi ve mikronlar ile makronlar arasında dahi bir ayrışma başlatıldı. Mikronların ve Makronların en uç noktaları oluşturuldu ve uzlaşmacılıktan, çatışmacılığa dönüştürüldü. Açık açık söylemek isterim, işte bu durumun şimdiki zaman halini yaşıyoruz ve bunu genel olarak tartışabilmemiz neredeyse imkansız bir vaziyette. Durumu ek tartışmalara bölerek, incelemedikçe; içinden çıkılmayacak derecede karmaşık bir şeyin içerisine girebiliriz. Çünkü Kaotik Mikronlar ve Kaotik Makronlar dahi farklılıklar gösteren kutuplara yayılmıştır. Buyrun:
ÇERKES MİKRONU:
Asimilasyon politiklarının deforme ettiği halde, kısmen Çerkes mikronu içerisinde faaliyet gösteren, hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi değerler karşısında toplumsal kaosun başlatıcısı ve sürdürücüsü olan Çerkes mikroncuları
Asimilasyon politikalarının deforme ettiği halde, tamamen Çerkes mikronu içerisinde faaliyet gösteren, hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi değerler karşısında, karşılık gösteremeyen çekingeli Çerkes mikroncuları
ve her bu iki grubun aynı tabanı paylaşması
Asimilasyon politikalarının deforme ettiği, Çerkes mikronu içerisinde faaliyet göstermediği halde Kafkas makronuna karşı tavır sahibi, hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi değerler karşısında “dayanışma” politikalarının dahili ve sürdürücüsü olanlar
ve bu grubun toplumsal kaosu tetikleyen kısmi mikronculara karşı kimlik çatışması başlatıcısı ve sürdürücüsü tavırları
Asimilasyon politiklaıarının yarattığı deformasyonu aşağı indirgeyen, Çerkes mikronu içerisinde faaliyet gösteren, kafkas makronu karşısında tavır sahibi, hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi değerler karşısında “dayanışma” politikalarının dahili ve sürdürücüsü olanlar
KAFKAS MAKRONU:
Asimilasyon politiklarının deforme ettiği, birlikteliği İslam üzerinden makronlaştırıp, hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi değerler karşısında saldırgan tavır gösterenler
Asimilasyon politikalarının deforme ettiği, birlikteliği Türk üzerinden makronlaştırıp, hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi değerler karşısında saldırgan tavır gösterenler
Asimilasyon politikalarının deforme ettiği, birlikteliği “kamusal ifade” üzerinden “Çerkes” olarak makronlaştırıp hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi değerler karşısında dayanışma dahili ve sürdürücüsü olanlar
Asimilasyon politikalarının deformasyonunu aşağı indirgeyip, birlikteliğin makronunun tartışılmasına dahi gerilen, hak, adalet, eşitlik ve özgürlük gibi değerler karşısında dayanışma dahili ve sürdürücüsü olanlar
Burada, bazı mikronlar ile bazı makronların uyuştuğu gibi, bazı makronlarla bazı makronların uyuşmadığı, bazı mikronlarla bazı mikronların uyuşmadığı izlenimlerde görülmektedir.
Demek ki, mikronlaştığımız yerler kadar, makronlaştığımız yerler de yeterince tartışılmamıştır.
